Hồng Ngọc
Ông cụ họ Phùng ở Quảng Bình, có một con trai tên chữ là Tương Như. Hai bố con cùng là nho sinh. Ông Phùng tuổi gần sáu mươi, tính ương ngạnh mà nhà vẫn thiếu thốn. Trong khoảng vài năm, vợ và con dâu lại cùng mất cả, việc cơm nước đều phải tự tay làm lấy.
Một đêm, Tương Như ngồi dưới bóng trăng, chợt thấy người con gái láng giềng bên phía Đông từ trên tường nhòm sang. Chàng nhìn thấy đẹp, đến gần, thấy hơi cười, lấy tay vẫy, không đến, cũng không đi, cố nài mãi mới trèo thang sang. Liền ăn nằm với nhau. Hỏi họ tên, cô gái nói:
Thiếp là con gái nhà láng giềng, tên là Hồng Ngọc.
Chàng rất yêu, xin cùng nàng kết duyên lâu dài. Cô gái nhận lời. Từ đấy, đêm đêm thường đi lại, được độ nửa năm. Một đêm, ông Phùng thức dậy, nghe trong buồng có tiếng con gái cười nói, nhòm vào xem thì thấy cô gái. Giận lắm, gọi chàng ra mắng:
Đồ súc sinh, làm cái trò gì thế? Cửa nhà sa sút như thế, đã không biết chịu khó, lại còn học thói đàng điếm ư? Người ta biết thì phẩm hạnh của mày còn ra gì nữa! Dẫu người ta không biết, thì tuổi thọ của mày cũng giảm.
Chàng quỳ xuống nhận lỗi, khóc xin hối cải. Ông cụ mắng cô gái:
Con gái không biết giữ phép buồng khuê, đã nhuốc mình lại làm nhuốc cả người. Nếu việc vỡ lở ra, hẳn không phải chỉ một nhà này xấu hổ.
Mắng xong, bực tức quay vào ngủ. Cô gái chảy nước mắt nói:
Lời bố quở trách thật là thẹn nhục! Duyên phận hai ta thôi thế là hết.
Chàng nói:
Còn cha, con không được tự chuyện. Nếu nàng còn có tình, thời nên ngậm tủi mà thương yêu lấy nhau.
Cô gái quyết định dứt bỏ. Chàng bèn lau nước mắt. Cô gái lại khuyên giải, nói:
Thiếp với chàng không có lời của mối lái, không có lệnh của cha mẹ, chỉ là trèo tường mà theo nhau, thì sao có thể cùng sống đến đầu bạc được? Vùng này có một người tốt đôi với chàng, có thể hỏi làm vợ.
Chàng phàn nàn nhà nghèo, cô gái nói:
Tối mai đợi nhau, thiếp sẽ mưu tính cho.
Đêm hôm sau, cô gái quả nhiên đến, bỏ bốn mươi lạng bạc ra tặng chàng, nói rằng:
Cách đây sáu mươi dặm, ở thôn Ngô có một người con gái họ Vệ, tuổi đã mười tám, còn cao giá nên chưa ai lấy; chàng cho nhiều tiền thì ắt phải xong việc.
Nói xong, từ biệt mà đi. Chàng lựa lúc nói được, thưa với bố, muốn xin đi xem mặt, nhưng câu chuyện về số tiền thì giấu đi, không dám nói cho bố biết. Ông Phùng tự nghĩ nhà nghèo, nên vì cớ đó gạt đi. Chàng lại tìm lời ôn tồn nói với bố hãy thử đi xem, không được thì thôi. Ông cụ gật đầu.
Chàng bèn thuê đầy tớ và ngựa đi đến nhà họ Vệ. Vệ vốn là người làm ruộng. Chàng gọi ra ngoài nói chuyện. Vệ biết chàng là con nhà dòng, lại thấy dáng người khôi ngô, trong bụng đã bằng lòng, nhưng còn ngại chàng không lo được nhiều tiền. Chàng nghe ông cụ nói ngập ngừng, đã biết ý, bèn dốc tiền trong túi ra, bày trên bàn. Vệ mừng, nhờ người học trò bên láng giềng đứng giữa, viết tờ giấy đỏ mà giao ước với nhau. Chàng vào chào bà cụ, thấy nhà cũng chật hẹp, cô gái đứng nấp sau mẹ. Chàng đưa mắt nhìn, tuy ăn mặc xuềnh xoàng mà thần sắc tinh anh rực rỡ, bụng mừng thầm. Vệ tạm thuê nhà tiếp rể và nói:
Công tử không cần đưa đón dâu, đợi may được ít quần áo sẽ đưa đến tận nơi.
Chàng liền hẹn ngày rồi về, nói dối với bố rằng:
Họ Vệ mến nhà ta dòng dõi thanh bạch, nên không đòi tiền.
Ông cụ cũng mừng.
Đến ngày hẹn, quả nhiên Vệ đưa con đến. Cô gái siêng năng dè sẻn, lại thuần thục nết na, tình nghĩa vợ chồng thật là thắm thiết. Hơn hai năm, sinh được một con trai, đặt tên là Phúc Nhi.
Nhân ngày tết thanh minh, bế con đi thăm mộ, gặp kẻ thân hào trong ấp là họ Tống. Tống nguyên là quan ngự sử trong triều, phạm tội tham lam, bị cách chức, nhưng khi về làng vẫn giương oai hà hiếp mọi người. Hôm đó cũng đi thăm mộ về, thấy cô gái, cho là đẹp, hỏi người cùng thôn biết là vợ chàng. Nghĩ Phùng là học trò nghèo, nếu đem của ra dụ dỗ, có thể làm cho đổi lòng. Liền sai người nhà bắn tin cho chàng. Chàng nghe thấy, giận hiện ra mặt, rồi lại nghĩ thế không địch nổi với Tống, bèn nén giận làm vẻ tươi cười. Về nói với bố. Ông Phùng giận lắm, chạy ra trước mặt người nhà họ Tống, trỏ giời vạch đất mắng nhiếc tàn tệ. Tên người nhà lủi đi mất. Họ Tống cũng giận, sai mấy đứa xông vào nhà chàng, đánh cả bố lẫn con, làm sôi sùng sục. Cô gái nghe thấy, bỏ con xuống giường, quấn tóc chạy ra kêu cứu. Chúng liền cướp lấy, khiêng lên rồi ầm ầm kéo đi. Hai bố con Phùng bị đánh đau, rền rĩ trên đất; đứa bé oe oe khóc trong nhà. Hàng xóm làng giềng cùng thương hại, xốc đỡ đặt lên giường. Qua ngày sau, chàng chống gậy mới đứng lên được, còn ông cụ thì tức giận không ăn, thổ ra huyết mà chết.
Chàng lăn khóc, ẵm con đi kiện lên đến đốc phủ. Kiện hầu khắp mọi nơi, rút cuộc vẫn không thắng, sau lại nghe nói vợ mình không chịu khuất phục mà chết, càng thêm đau xót. Khí oan đầy bụng, không lối nào giãi bày được. Thường nghĩ muốn đón đường đâm Tống chết, nhưng lo đầy tớ nó đông, con nhỏ lại không gửi ai được. Ngày đêm buồn bã nghĩ ngợi, hai mắt không nhắm.
Chợt có một người đàn ông đến chơi nhà, râu quăn, hàm rộng, xưa nay chưa từng quen. Chàng mời ngồi, toan hỏi họ tên quê quán, khách đã vội nói trước:
Ông có cái thù người ta giết mất bố, cướp mất vợ mà không báo ư?
Chàng ngờ là người của Tống sai đến dò xét, nên chỉ trả lời qua loa cho xong. Khách giận, mắt trợn tròn muốn rách khóe, liền bước ra, nói:
Tôi tưởng anh là người, nay mới biết, chỉ là một thằng hèn không đáng đếm xỉa!
Chàng xét thấy có gì đó khác lạ, liền quỳ xuống, kéo áo khách nói rằng:
Thực ra vì sợ người nhà Tống đến dò la, nay xin giãi bày hết tâm can. Cái điều nằm gai nếm mật của tôi, kể đã nhiều ngày rồi; chỉ thương hòn máu trong bọc này, sợ rồi tuyệt tự mất. Ngài là bậc nghĩa sĩ, liệu có thể vì tôi mà làm chàng Chữ Cữu được chăng?
(Theo một câu chuyện có thật được ghi lại trong Sử ký Tư Mã Thiên, thời Xuân Thu, Đồ Ngạn Giả mâu thuẫn với Triệu Sóc, tìm cách mưu hại. Vua Tấn Linh Công nghe lời Ngạn Giả dèm tấu, chu di gia tộc Triệu Sóc, hơn 300 người bị giết. Vợ Triệu Sóc là Trang Cơ, lúc này đang mang thai, vốn là công chúa nước Tấn nên giữ được mạng sống. Ngạn Giả muốn giết đứa bé này để tránh hậu họa về sau. Bấy giờ, hai môn khách họ Triệu là Công Tôn Chữ Cữu và Trình Anh, hết lòng che chở Trang Cơ, đứa bé được ra đời, đặt tên là Triệu Vũ. Đồng thời, Trình Anh bàn với Chữ Cữu, đem đứa con mà mình mới sinh ra để thế mạng. Chữ Cữu đồng ý, mang đứa bé này vào núi giấu, rồi tự đi tố cáo với Ngạn Giả. Ngạn Giả tìm đến nơi được chỉ, tin là đã tìm thấy con của Triệu Sóc, liền ra tay sát hại cả đứa bé và Chữ Cữu. Trình Anh bí mật đem Triệu Vũ giấu ở một nơi và nuôi nấng đến trưởng thành. Về sau, chính tay Triệu Vũ ra tay giết Ngạn Giả, báo thù cho gia tộc.) – Phần này mình dựa theo thông tin tìm hiểu được để ghi lại, do chú thích gốc trong truyện không được rõ ràng.
Khách nói:
Đó là việc đàn bà con gái, tôi không làm được. Cái việc ông muốn nhờ người, xin hãy tự làm lấy, còn cái việc ông muốn tự làm thì tôi xin làm thay cho.
Chàng nghe nói, đập đầu xuống đất. Khách chẳng thèm ngoái lại, bỏ đi ra. Chàng chạy theo hỏi họ tên, đáp rằng:
Việc không xong, không nhận oán; Việc xong, không nhận ơn.
Rồi đi liền.
Chàng sợ vạ đến mình, ẵm con trốn đi.
Đến đêm, cả nhà họ Tống đang ngủ, có người vượt qua mấy lần tường vào, giết ba cha con nhà ngự sử với một thị tỳ, một con dâu. Nhà họ Tống cố vu cho Tương Như. Vì thế, quan sai lính đi bắt chàng. Chàng trốn không ai biết là đi đâu, quan càng tin là thật. Đầy tớ nhà họ Tống cùng với lính nhà quan đi lùng khắp nơi, đêm đến núi Nam Sơn, nghe có tiếng trẻ khóc, lần tìm ra được, liền trói mang đi. Đứa bé càng khóc dữ, chúng liền giật lấy rồi vứt đi. Chàng oan ức muốn chết. Khi gặp quan lệnh ở ấp, quan hỏi tại sao giết người? Chàng thưa:
Thực là oan! Nhà họ Tống chết về đêm, tôi ra đi từ ban ngày; vả lại ẵm đứa bé oe oe như vậy, thì leo tường giết người sao được?
Quan lệnh nói:
Không giết người, sao lại đào tẩu?
Chàng hết nói, không biện bạch được nữa. Liền bị giam vào ngục. Chàng khóc nói rằng:
Tôi chết cũng không tiếc, nhưng đứa bé mồ côi kia có tội gì?
Quan lệnh nói:
Mày giết cả nhà người ta, thì người ta giết con mày, có gì để oán?
Chàng bị lột áo mũ nho sinh, lại bị cùm kẹp, đánh đập khổ sở, nhưng cũng không xưng nhận điều gì.
Quan lệnh đêm hôm ấy nằm ngủ bỗng nghe có vật gì đập vào giường, kêu đánh soạt một tiếng, sợ quá kêu lên. Cả nhà giật mình thức dậy, xúm lại đốt đuốc soi, thấy một con dao ngắn lưỡi sắc nhọn sáng loáng, cắm vào giường sâu xuống gỗ đến hơn một tấc, chặt cứng không thể rút ra được. Quan lệnh trông thấy, sợ hết hồn vía, cho người cầm giáo đi lùng khắp nơi cũng không thấy tung tích gì cả. Bụng cũng nản, lại nghĩ: người họ Tống đã chết rồi, không có gì đáng sợ nữa, bèn trình bẩm lên quan trên để giải oan cho chàng rồi tha về.
Chàng về đến nhà, trong hũ không còn một đấu gạo, một mình một bóng ngồi trông bốn bức vách mà thôi. May được hàng xóm thương xót cho ăn uống, tạm bợ sống qua ngày. Nghĩ đến cái thù lớn đã trả được thì mừng đến tươi tỉnh lại; nhưng nghĩ đến họa thảm khốc, suýt nữa chết cả một nhà thì nước mắt lại đầm đầm sa xuống; lại nghĩ nửa đời nghèo xác, dòng dõi không ai nối, thì ở nơi vắng người bỗng khóc rống lên khản cả tiếng, không tự nén giữ được.
Như thế chừng nửa năm, việc bắt bớ cũng nhạt dần, bèn kêu xin với quan huyện cho được mang hài cốt họ Vệ về. Chôn cất xong, đau xót muốn chết. Một mình trằn trọc trên giường, nghĩ không còn cách gì sống.
Bỗng có một người gõ cửa, chàng chú ý lắng nghe, thấy bên ngoài có tiếng người đang thỏ thẻ nói chuyện với trẻ con. Chàng vội dậy, ra dòm xem thì hình như là một người con gái. Cánh cửa vừa mở, nàng liền hỏi:
Cái oan lớn đã được rửa, may không việc gì chứ?
Tiếng nói nghe quen lắm, mà trong lúc lật đật không thể nhớ ra được. Đánh lửa soi, thì nhận ra là Hồng Ngọc, tay bế một đứa con nhỏ cười đùa ở dưới đầu gối. Chàng chưa kịp hỏi, ôm lấy cô gái mà khóc òa. Cô gái cũng thảm đạm lắm. Rồi đẩy đứa bé mà nói:
Mày quên bố mày rồi ư?
Đứa bé nắm lấy áo cô gái, mắt chòng chọc nhìn chàng. Chàng nhìn kỹ, thì ra là Phúc Nhi. Giật mình kinh hãi, khóc mà hỏi rằng:
Con sao lại về đây được?
Cô gái nói:
Thú thực với chàng, trước kia thiếp nói là con gái bên láng giềng, là nói dối đấy. Thiếp thực là hồ. Nhân đi đêm thấy tiếng trẻ khóc trong hang, liền bế về nuôi ở Tần. Nghe nạn lớn đã yên nên đem con về cùng chàng đoàn tụ.
Chàng lau nước mắt lạy tạ. Đứa bé ngồi trong lòng cô gái y như nương tựa vào mẹ đẻ, thật không nhận ra bố nữa.
Qua một đêm, trời chưa sáng, cô gái đã trở dậy. Hỏi thì đáp:
Kẻ nô bộc này muốn đi đây.
Chàng chưa kịp mặc áo, vội quỳ ở đầu giường, khóc không ngẩng mặt lên được nữa:
Thiếp nói dối chàng đấy. Nay nhà đương gây dựng lại, không thức khuya dậy sớm sao được?
Rồi phát cỏ, quét dọn, làm như đàn ông vậy. Chàng lo nhà nghèo túng, không thể đủ ăn. Cô gái nói:
Chỉ xin chàng cứ việc buông màn đọc sách, không phải hỏi đến thiếu đủ, sẽ không đến nỗi chết đói đâu.
Rồi bỏ tiền đóng khung cửi dệt vải, lại thuê vài mươi mẫu ruộng, mướn người cày cấy, bới cỏ ruộng, lợp nhà rách, hàng ngày như thế, coi là việc thường. Làng xóm nghe nói có vợ hiền càng vui lòng giúp đỡ. Chừng nửa năm, cảnh nhà thịnh vượng, như thể một nhà giàu lớn.
Một hôm chàng nói:
Sau lúc tro tàn, nhờ mình tay trắng gây dựng lại, nhưng còn một việc chưa thỏa, biết làm thế nào?
Hỏi là việc gì, chàng đáp:
Kỳ thi sắp đến, mà khăn áo chưa lấy lại được?
Cô gái cười nói:
Trước đây thiếp đã lấy bốn lạng vàng gửi lên quan quảng văn, lấy lại được tên vào sổ rồi. Đợi chàng nhắc thì đã lỡ lâu rồi còn gì?
(Theo lệ xưa, khi nho sinh đã bị lột mũ áo – trong truyện thì chính là khi Phùng bị bắt giam, sẽ mất quyền đi thi. Phải được xác nhận là vô tội, khôi phục lại mũ áo trước rồi mới được thi. Chức quan quảng văn ở đây là một chức quan coi việc học).
Chàng càng cho là thần. Khoa ấy, chàng đỗ hương thí. Bấy giờ, tuổi vừa ba mươi sáu, ruộng tốt liền bờ, nhà cao cửa rộng. Cô gái người vẫn mảnh dẻ tưởng như gió thổi là bay, mà làm lụng quá con nhà nông. Tuy mùa đông rét buốt vẫn chịu khó làm, mà bàn tay luôn mềm mại như mỡ đông. Tự nói là ba mươi tám tuổi, người ta trông, chỉ như người đôi mươi.
ĐỖ NGỌC TOẠI dịch
sao lại post phần này trong Liêu Trai Chí Dị là sao vậy anh ?
Em hỏi câu này tưởng dễ mà khó trả lời ghê.
Giờ bảo anh giải thích từng bài trên blog này có mục đích gì thì anh cũng không biết nói sao (ㆆ_ㆆ) ( ˘︹˘ )
em tưởng là qua câu chuyện này gửi gắm tâm tư gì tuổi 3x ?. Tại bình thường anh hay kể câu chuyện ngôn tình của anh nên em mới nghĩ vậy. Chứ đơn giản thì em nghĩ a thích thì a post thôi
À thì cũng có tí tâm tư nhưng thôi nói ra bọn em lại cười vào mặt anh thì sao xD
Cô gái trong truyện rốt cục thân thế ra sao vậy anh?
Truyện chỉ có như thế thôi em ạ. Có thể là có thật, cũng có thể là người xưa vì có nhiều điều không được như ý nên tạo ra để tự an ủi mình.